Geleneksel Bulgar Müziğine ve Türk Müziğiyle İlişkisine Genel Bir Bakış

Bulgar geleneksel müziği, hem dünyada hem de Balkanlarda saflığıyla ve zenginliğiyle dikkat çeken yegane geleneklerden biridir. Hızlı dans ezgileri ve baladlarıyla Trakya ve Kuzey Bulgaristan, çakışan sesler ilkesine dayalı arkaik şarkılarıyla Şop ve Pirin bölgeleri, ağır, duygulu şarkılarıyla Istıranca bölgesi ve yine ağır uzun havaları ve pentatonik baladlarıyla Rodop bölgesi bu küçük ülkenin kendi içinde son derece çeşitli geleneğinin ana çizgilerini oluşturur. Ayrıca Filip Kutev’in temelini attığı halk müziğinden çağdaş çoksesliliğe uzanan Bulgar kadın koroları ve çalgılarının sınırlarını zorlayan büyük virtüözler bugünkü çağdaş Bulgar halk müziğinin temel ögeleridir.

Coğrafi yakınlığa ve tarihsel nedenlere karşın Türk ve Bulgar müzikleri arasındaki etkileşim, benzeri durumlarla karşılaştığında kanımca oldukça cılızdır. Kapalı toplumsal yaşam ve ekonomi ile bu durum bir dereceye kadar açıklanabilir. Bu gerçeğe karşın her iki gelenekte de yaygın olan birçok makamdan tabii ki söz edilebilir. Trakya, Kuzey Bulgaristan ve Pirin’de hicaz makamında sayısız halk şarkısı vardır. Istıranca’da ise saba makamına çok benzeyen bir dizi oldukça yaygındır. Rodop bölgesinde Pomak ve Bulgarların ortak pentatonik şarkılarıyla güney Ege’deki gurbet havalarını oldum olası yakın bulmuşumdur. Ayrıca adını Trakya çaprazı ( Trakiiski caprazi) oyununda olduğu gibi Türkçe’den alan birçok parça olmalı.

Türk ve Bulgar müziği arasına kurulabilecek köprünün en önemli dayanaklarından biri de yüzyıllardır Bulgaristan’da yaşayan Bulgar vatandaşı Türkler’dir. Gerek Deliorman’da gerekse Kırcali’de birlikte yaşayan Türk ve Bulgar’ların birbirlerinden etki almadığını düşünmek doğru olmaz. 1940’lardan başlayarak Bulgaristan’da Türk ya da Roman müzisyenlerin icra ettiği Türk müziği kayıtlarına artan oranda rastlamaktayız.

1990’dan sonra Türk ve Bulgar müziği arasındaki ilişki adım adım gelişmiş, iki ülkeden müzisyenlerin ortak projeleri her geçen yıl daha çok karşımıza çıkar olmuştur.

1 Ekim 2011

MUAMMER KETENCOĞLU
Müzisyen- Halk müziği araştırmacısı