«Δεν μπορώ να πιστέψω ότι βρέθηκα στην ίδια σκηνή με τον Μίκη Θεοδωράκη»

Συνέντευξη στο Γιάννη Μπεκιάρη

«Δεν μπορώ να πιστέψω ότι βρέθηκα στην ίδια σκηνή με τον Μίκη Θεοδωράκη»Συνέντευξη στο Γιάννη Μπεκιάρη

Ο Μουαμμέρ Κετέντζογλου είναι ένας σπουδαίος, σύγχρονος, Τούρκος μουσικός. Γεννήθηκε στην περιοχή της Σμύρνης, στα 1964 και παρά το γεγονός ότι είναι τυφλός, ασχολήθηκε με τη μουσική και έμαθε να παίζει ακορντεόν. Ένας εξαίρετος μουσικός και ερευνητής, που «συλλέγει» ήχους, κάνει ραδιοφωνικές εκπομπές με στόχο την προβολή της μουσικής παράδοσης (ιδιαίτερα των λαών των Βαλκανίων), δηλώνει πως αρέσκεται στην Ελληνική μουσική και αγαπά κυρίως το Ελληνικό λαϊκό τραγούδι. Κορυφαία του στιγμή, η μουσική του συνάντηση με το Μίκη Θεοδωράκη, στα 1996…

Συγκεντρώνετε και μελετάτε στοιχεία των μουσικών παραδόσεων των λαών. Συναντά κανείς ομοιότητες στις λαϊκές μουσικές του κόσμου; 

Εδώ και 25 χρόνια συλλέγω ηχογραφήσεις παραδοσιακής μουσικής, από όλο τον κόσμο. Ενδιαφέρομαι κυρίως για την λαϊκή μουσική των Βαλκανίων, του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας. Αν και ακούω παραδοσιακή μουσική από όλες τις γωνιές του πλανήτη, σαν μουσικός παίζω τραγούδια της Βαλκανικής και της Ανατολίας (Μικράς Ασίας).

Η λαϊκή μουσική, γενικά, σχετίζεται με την καθημερινότητα των ανθρώπων και ως φυσικό επακόλουθο, αφορά στα ανθρώπινα συναισθήματα, που έχουν καθολικό χαρακτήρα. Τραγούδια για τον πόνο της αγάπης, την πίκρα του να εγκαταλείπεις τον τόπο σου, την επιθυμία να παντρευτείς ένα όμορφο κορίτσι… όπως και νανουρίσματα ή μοιρολόγια κτλ, συναντά κανείς παντού. Και έχουν όλα το ίδιο νόημα είτε στην Σλοβακία, είτε στην Βραζιλία, είτε στην Κίνα και την Ελλάδα…

Τα βασικά συναισθήματα των ανθρώπων έχουν παγκόσμια ισχύ. Αλλά οι φόρμες, οι μουσικοί δρόμοι, οι ρυθμοί, οι μελωδίες, οι τραγουδιστικοί τρόποι και οι μουσικές προσεγγίσεις διαφέρουν από περιοχή σε περιοχή, ακόμα και από χωριό σε χωριό! Τα παραδοσιακά τραγούδια της Θεσσαλικής γης και της Ηπείρου είναι αρκετά διαφορετικά παρόλο που οι δύο τοποθεσίες είναι κοντινές. Καταλήγοντας, μπορώ να πω, πως τα θέματα κάθε μουσικής παράδοσης στον κόσμο μοιάζουν και χαρακτηρίζονται από την ίδια ευθύτητα και απλότητα.

Αν δούμε τις δύο γείτονες χώρες; Υπάρχει κοινή μουσική αναφορά για την Ελλάδα και την Τουρκία;

Βεβαίως και υπάρχουν, πολλά μάλιστα, κοινά στοιχεία στη λαϊκή μουσική των δύο χωρών. Αρχικά, με εξαίρεση μερικές περιοχές, παρατηρούμε κοινούς δρόμους και κοινούς ρυθμούς. Ειδικότερα στη μουσική παράδοση των νησιών του Αιγαίου και της δυτικής Τουρκίας. Αλλά και στην Δυτική και Ανατολική Θράκη, όπως και στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας (το Ποντιακό και το Τούρκικο στοιχείο). Οι μουσικές των τόπων αυτών εμφανίζουν εξαιρετικές ομοιότητες. Επιπρόσθετα, τα Ρεμπέτικα τραγούδια, ένα βασικό στοιχείο της σύγχρονης ελληνικής μουσικής ιστορίας, έχουν τις ρίζες τους στη  Μικρά Ασία. Άλλωστε πολλά ελληνικά και τούρκικα παραδοσιακά τραγούδια, μεταφέρθηκαν με τις ανταλλαγές πληθυσμών, στην Ελλάδα. Θα λέγαμε πως ισχύει μια αναπόφευκτη αλληλεπίδραση στις παραδόσεις των δύο χωρών.

Πρόσφατα, στην χώρα σας, κυκλοφόρησε ένα CD με τούρκικα τραγούδια τα οποία ερμήνευσε ο Στέλιος Καζαντζίδης στα 1963. Οι πωλήσεις χαρακτηρίστηκαν εξαιρετικά υψηλές και αναφέρθηκε ότι ο Καζαντζίδης, είναι ο πλέον δημοφιλής έλληνας καλλιτέχνης στην Τουρκία. Ισχύει αυτό;

Είναι θαυμάσιο, που το τουρκικό κοινό ενδιαφέρθηκε σε τέτοιο βαθμό, για το δίσκο του Καζαντζίδη. Ίσως, ένας από τους λόγους είναι το ότι ο δίσκος αυτός περιλαμβάνει τούρκικα τραγούδια. Κανονικά, οι εμπορικοί Έλληνες τραγουδιστές είναι πολύ πιο δημοφιλείς στο ευρύ τουρκικό κοινό. Υπάρχει όμως και μια μερίδα ανθρώπων, που αγαπούν τη μουσική και ενδιαφέρονται για την ελληνική παράδοση, τα ρεμπέτικα και καλά λαϊκά τραγούδια.

Έχετε δηλώσει, πως ο Καζαντζίδης ξεκλείδωσε το ελληνικό τραγούδι για εσάς. Ήταν η αφορμή για να ερευνήσετε σε βάθος το ελληνικό τραγούδι;

Οπωσδήποτε ναι. Ο Καζαντζίδης υπήρξε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον σημείο εκκίνησης για μένα. Πρώτη φορά τον άκουσα στα 11 μου χρόνια. Γοητεύτηκα τόσο πολύ από την φωνή του και τον τρόπο που τραγουδούσε, που σκέφτηκα πως εκφράζει πλήρως τα συναισθήματα μου. Έκτοτε, ήταν φυσικό επακόλουθο οι μουσικές μου επιλογές. Βήμα, βήμα περιπλανήθηκα στο «Λαβύρινθο» της ελληνικής μουσικής.

Κύριε Κετεντζογλου, ποια ήταν τα ακούσματα των παιδικών σας χρόνων;

Η «Μαντουμπάλα» αρχικά και μετά  το «Το τελευταίο βράδυ μου»…

Συνδέσατε τα πρώτα γεγονότα της ζωής σας με ήχους και όχι εικόνες. Αυτό συνετέλεσε θετικά στην μουσική σας παιδεία; Θα ήσασταν εξίσου καλός μουσικός αν δεν απουσίαζε η όραση;

Πιστεύω πως βρέθηκα σε πλεονεκτική θέση. Οι υπόλοιπες τέσσερις αισθήσεις, άλλωστε, είναι αρκετές για να αντιληφθείς την καλή και την κακή πλευρά του κόσμου.  Ελλείψει όρασης, είμαι πιο συγκεντρωμένος και η «συγκέντρωση» είναι η λέξη κλειδί για κάθε μουσικό. Επιπλέον, πλεονέκτημα για μένα είναι να μην βλέπω άσχημες ή άσχετες εικόνες, που θα με ενοχλούσαν…

Ο μουσικός πλούτος, που έχετε συλλέξει, ως ερευνητής και έχετε αξιολογήσει ως μουσικός, δεν είναι για τα μπαούλα. Εσείς θέλοντας να δώσετε τη γνώση σας στον κόσμο, ξεκινήσατε το 1995 μια ραδιοφωνική εκπομπή αν δεν κάνω λάθος;

Ναι. Από το 1995, κάνω τη ραδιοφωνική εκπομπή με τίτλο «Πέρα από το Δούναβη». Επίσης, κάποιες φορές, οργανώνω διαλέξεις και συνέδρια σε πανεπιστήμια., τόσο στην Τουρκία όσο και σε χώρες του εξωτερικού. Το καλοκαίρι που μας πέρασε, εκπόνησα μια εργαστηριακή άσκηση στο Νέο Δελχί, στην Ινδία.

Συγχρόνως, παρέχω τις γνώσεις μου για διάφορα τηλεοπτικά προγράμματα, ντοκιμαντέρ και ταινίες. Κάποια από αυτά τα ντοκιμαντέρ, κυκλοφόρησαν και στην Ελλάδα. Ένα από αυτά, με τίτλο «Η μουσική της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης» σκηνοθετήθηκε από τον Γιώργο Ζέρβα. Συμμετείχα επίσης στο ντοκιμαντέρ «Τίνος είναι αυτό το τραγούδι», που σκηνοθέτησε η Βουλγάρα Adela Peeva και προβλήθηκε διεθνώς. Εάν έχω το χρόνο, αρθρογραφώ και για κάποια περιοδικά.

Εργάστηκα ως συντάκτης σε πολλές ανθολογίες παραδοσιακής μουσικής. Επιμελήθηκα των δύο πρώτων συλλογών ρεμπέτικων τραγουδιών, τις οποίες εγώ κυκλοφόρησα στην Τουρκία το 1994 και το 1996. Ο πνευματικός κόσμος της Τουρκίας, από τις ανθολογίες αυτές (Ρεμπέτικα και Ρεμπέτικα ΙΙ από την Kalan music) γνώρισε τις αυθεντικές εκτελέσεις των ρεμπέτικων τραγουδιών.

Πέρα από τη μουσική… Τι άλλο γεμίζει τη μέρα σας;

Για να πω την αλήθεια δεν βρίσκω χρόνο να κάνω τίποτα άλλο πέρα από το να ασχολούμαι με τη μουσική. Είμαι πολύ ζωόφιλος, επίσης. Λατρεύω τα σκυλιά, τις γάτες, τα πουλιά, τα πρόβατα και γενικά όλα τα ζώα. Επιδιώκω να συνυπάρχω με ζώα.

Δεν θα μπορούσα, φυσικά, να μη ρωτήσω πως βιώσατε την καλλιτεχνική σύμπραξη με τον σημαντικό Έλληνα συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη. Πως συνέβη η συνάντηση αυτή;

Ήταν μια από τις καλύτερες συμπτώσεις που συνέβησαν στη ζωή μου. Κάποιοι φίλοι της Ήβης Δερμαντζή, η οποία είναι συνεργάτης μου για πολλά χρόνια, μας έφεραν σε επαφή με τον Μίκη Θεοδωράκη. Έτσι πήγαμε στην Λειβαδιά και συμμετείχαμε στην συναυλία, όπου τραγουδήσαμε μαζί του το Σεπτέμβρη του 1996. Μιλήσαμε για λίγο αλλά αισθάνθηκα την ειλικρίνειά του. Κάποιες φορές, όταν θυμάμαι αυτή τη συναυλία, δεν μπορώ να πιστέψω ότι βρέθηκα μαζί του στην ίδια σκηνή!

Και στο μέλλον τι σκοπεύετε να κάνετε;

Στις 9 Φεβρουαρίου θα εμφανιστώ σε έναν χώρο στην Κοζάνη. Μια τετραμελής ορχήστρα, θα είμαστε, και θα παίξουμε παραδοσιακά τραγούδια της Μικράς Ασίας και της Καππαδοκίας. Την άνοιξη σχεδιάζω να ηχογραφήσω τις δικές μου συνθέσεις ώστε μέσα στο καλοκαίρι να κυκλοφορήσουν. Θα είναι η πρώτη μου δισκογραφική δουλειά με δικές μου συνθέσεις και είμαι πολύ ενθουσιασμένος για αυτό. Το φθινόπωρο, σχεδιάζουμε από κοινού με τον Παναγιώτη Λάλεζα, μια συναυλία  Τουρκιά

Χάρηκα πολύ για όσα είπαμε και σας εύχομαι ολόψυχα ότι καλλίτερο.

Και εγώ σας ευχαριστώ πάρα πολύ.